Als een bug verstopt zit ‘in plain sight’
Stel je voor: een team heeft maanden gewerkt aan een betalingssysteem. Ze hebben alles grondig getest – unit tests, integratietesten en gebruikersacceptatietests zijn allemaal uitgevoerd. Het systeem lijkt perfect te werken. Totdat iemand per ongeluk een negatief bedrag invoert bij een terugbetaling, en het systeem 50.000 euro uitkeert in plaats van incasseert. Een klassiek voorbeeld van hoe zelfs ogenschijnlijk voor de hand liggende testscenario’s over het hoofd gezien kunnen worden.
Dit soort situaties roept een interessante vraag op: hoe kan het dat zelfs ervaren teams soms de meest voor de hand liggende bugs missen? Het antwoord ligt niet alleen in technische complexiteit, maar vooral in hoe ons brein werkt.
Waarom ons brein bugs mist
Als software testers zijn we getraind om systematisch en analytisch te werk te gaan. Toch spelen onbewuste denkprocessen ons regelmatig parten. Ons brein is geëvolueerd om patronen te herkennen en shortcuts te nemen – iets wat ontzettend handig is in het dagelijks leven, maar ons tijdens het testen juist in de weg kan zitten.
In de testpraktijk zie je dit regelmatig terug. Zodra een functionaliteit eenmaal werkt, gaan we er onbewust vanuit dat vergelijkbare situaties ook goed zullen gaan. Het is een natuurlijke neiging van ons brein om te denken: “Dit kennen we al, hier hoeven we niet meer zo goed naar te kijken.”
De drie grootste cognitieve valkuilen
1. Bevestigingsvooroordeel (confirmation bias)
We hebben de neiging om te zoeken naar bevestiging van wat we al denken. Als we verwachten dat iets werkt, testen we onbewust minder grondig. Een voorbeeld: als een formulier correct werkt met normale invoer, vergeten we soms te testen wat er gebeurt bij onverwachte karakters of extreme waarden.
2. Selectieve waarneming (inattentional blindness)
Dit is het fenomeen waarbij we zo gefocust zijn op één aspect, dat we andere duidelijk zichtbare problemen missen. Bijvoorbeeld: tijdens het testen van een ingewikkelde calculatie missen we dat de opmaak van de resultaten incorrect is.
3. Beschikbaarheidsbias (availability bias)
We baseren onze testgevallen vaak op problemen die we recent zijn tegengekomen of die een grote impact hadden. Hierdoor kunnen we andere belangrijke scenario’s over het hoofd zien. Als er bijvoorbeeld net een beveiligingsincident is geweest, focussen we sterk op security testing, terwijl we daardoor misschien performance issues missen.
Hoe doorbreek je deze patronen?
Wij adviseren verschillende technieken om cognitieve valkuilen te vermijden:
- Systematisch werken met testscenario’s die alle mogelijke paden afdekken
- Pair testing om verschillende perspectieven te combineren
- Regelmatig rouleren van testgebieden om een frisse blik te behouden
- Specifieke aandacht voor edge cases en negative testing
- Open communicatie binnen het team over aannames en verwachtingen
Van theorie naar praktijk
Om deze inzichten toe te passen in de dagelijkse testpraktijk, zijn dit de belangrijkste aandachtspunten:
- Begin elke testsessie met het expliciet maken van je aannames
- Test bewust het tegenovergestelde van wat je verwacht
- Betrek regelmatig collega’s bij je testproces
- Documenteer gevonden bugs om patronen te herkennen
- Maak tijd vrij voor exploratory testing
Groeien als tester
Het herkennen en omgaan met cognitieve biases is een essentieel onderdeel van je ontwikkeling als software tester. Bij Your Test Professionals besteden we hier specifiek aandacht aan in onze coaching en ontwikkeltrajecten.
Door bewust te werken aan deze aspecten van het testvak, ontwikkel je je niet alleen technisch, maar ook op professioneel vlak.
Conclusie
Het herkennen van onze cognitieve biases is essentieel voor effectief testen. Door bewust te zijn van hoe ons brein werkt en actief technieken toe te passen om onze blinde vlekken te compenseren, kunnen we onze effectiviteit als testers significant verbeteren.
Ben je benieuwd hoe jij je testing skills naar een hoger niveau kunt tillen? Of wil je werken in een omgeving waar continue ontwikkeling centraal staat? Neem dan contact op met Your Test Professionals of bekijk onze actuele vacatures.
Meer informatie en bronnen
Voor verdere verdieping in dit onderwerp raden we de volgende bronnen aan:
- Ministry of Testing: Cognitive Biases in Testing https://www.ministryoftesting.com/courses/cognitive-biases-in-software-testing
- Software Testing Magazine: The Psychology of Software Testing https://www.functionize.com/blog/the-impact-of-cognitive-bias-on-software-testing
Bekijk ook onze andere artikelen over testautomatisering, security testing en performance testing op yourtestprofessionals.nl
